Wiele zależy od prawidłowej budowy zębów, składu chemicznego, a również kształtu i ustawienia w szczękach. Rozwój i mineralizacja zębów rozpoczyna się już bardzo wcześnie, bo od 4 tygodnia ciąży, a kończy około 20 roku życia. Wszystkie niedobory pokarmowe w tym okresie, a szczególnie w okresie ciąży, karmienia i wczesnego dzieciństwa są nie do odrobienia.

Biorąc po uwagę to wszystko kobiety w ciąży powinny:

• Ograniczyć spożycie węglowodanów (słodycze, ciasta, słodkie pieczywo, syropy, słodkie napoje, dżem, miód). Nadmiar węglowodanów w diecie kobiety ciężarnej powoduje u płodu uzębienie mniej odporne na próchnicę, gdyż zuboża je w białko.
• Spożywać pokarmy bogate w wapń, fosfor i białko, a więc mleko około 1 l dziennie, ser – 10 dag, jogurt, kefir, ryby.
• Spożywać pokarmy bogate w witaminy, a więc warzywa i owoce – około 75 dag dziennie. Dodatkowo ich organizmowi potrzebna jest witamina D zawarta w tranie i innych preparatach farmaceutycznych.

W okresie niemowlęcym bardzo istotne dla prawidłowego funkcjonowania narządu żucia jest karmienie piersią. Po pierwsze, dlatego że mleko matki jest pokarmem najbardziej swoistym, pełnowartościowym, łatwo wchłanianym i przyswajanym. Zawiera wszystkie składniki (uzupełnia się tylko witaminy, w tym witaminę D) w odpowiednich proporcjach, potrzebne do budowy zębów i innych tkanek.

Drugim ważnym momentem jest sam akt ssania piersi. Odbywa się inaczej niż przy karmieniu przez smoczek. Ruchy żuchwy są tu typowe dla czynności żucia. Ssanie piersi jest czynnością ciągłą, rytmiczną, wymagającą od niemowlęcia pewnego wysiłku, odbywa się bez przerywania oddychania. Ćwiczy mięśnie żujące, mięśnie mimiczne i mięśnie warg, co kształtuje bezzębne szczęki niemowląt, jest bodźcem dla wzrostu żuchwy do przodu (niemowlę rodzi się z dotylnym ustawieniem żuchwy). Taka praca jest więc, bodźcem dla prawidłowego rozwoj u twarzy i narządu żucia.

U dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i szkolnym należy szczególnie przestrzegać, aby w pożywieniu znajdowały się nie tylko zalecane składniki, lecz powinno ono być odpowiednio przygotowane pod kątem właściwości fizycznych i podawane w pięciu posiłkach w ciągu dnia.

W żywieniu należy szczególnie uwzględnić: mleko, sery, twarogi, chude mięso, ryby, jaja, świeże warzywa i owoce. Karmienie słodkimi papkami lub podawanie do picia słodkich soków w nocy małym dzieciom jest szczególnie szkodliwe. Dzieci w wieku 1-3 lat powinny stopniowo otrzymywać potrawy o stałej konsystencji, nie papkowate – grubiej rozdrobnione, wymagające gryzienia i żucia.

Już z chwilą pojawienia się pierwszych zębów zaleca się podawać dzieciom sucharki, skórki chleba, surowe jabłko, marchew itp. Od trzeciego roku życia należy wprowadzać chleb pszenno-razowy. Twarde pokarmy warunkują prawidłowy rozwój szczęk i uzębienia, wpływają na wydzielanie śliny i soków trawiennych. Nie należy przyzwyczajać dzieci do słodkich pokarmów i napojów nawet, jeśli są często reklamowane w prasie i telewizji.

Ograniczenie spożywania słodyczy dotyczy dzieci w każdym wieku, a także młodzieży. Na przykładzie państw skandynawskich i Kanady można stwierdzić, że najmniej szkodliwe dla zębów jest jedzenie słodyczy raz w tygodniu.

Do minimum trzeba ograniczyć w jadłospisie pokarmy z dużą ilością węglowodanów, lepkie, mające skłonność do osadzania się na zębach, łatwo fermentujące, a więc działające próchnicotwórczo. Są to ciastka, torty, lepkie cukierki (irysy, toffi), lizaki, rodzynki. Nadmierne spożycie węglowodanów wywołuje niedobór witaminy B,, a w konsekwencji brak białka w twardych tkankach zęba i ich podatność na próchnicę. Poza tym przez kaloryczne nasycenie organizmu powoduje mniejsze spożycie produktów zawierających sole mineralne, białka i witaminy, co w tym okresie życia odbija się na budowie twardych tkanek zęba.

W wieku szkolnym należy zwrócić uwagę na pierwsze i drugie śniadanie. Muszą być w nich produkty twarde oraz koniecznie mleko. Do szkoły – oprócz kanapki z wędliną lub serem – trzeba zabierać zawsze rzodkiewkę, kalarepę, ogórek, dynię, marchew czy zieloną sałatę lub twarde owoce, np. jabłko lub gruszkę.

Bardzo korzystne byłoby podawanie mleka podczas przerwy śniadaniowej. Kioski szkolne, a także inne sklepy w jej pobliżu, zamiast słodyczy powinny raczej sprzedawać owoce czy też łuskane orzechy; te ostatnie zawierają cenne białko, tłuszcze, wapń i fosfor.

U osób dorosłych wpływ sposobu odżywiania na zęby jest już przede wszystkim miejscowy. Zadbane uzębienie o prawidłowej budowie powinno się ukształtować w okresie dzieciństwa. Potem, aby utrzymać zdrowe zęby, trzeba przestrzegać takiego sposobu żywienia, który nie wzmaga aktywności próchnicy. Dieta powinna zawierać produkty mleczne, jaja, mięso, jarzyny i owoce oraz kasze i potrawy mączne. Zasadą jest ograniczenie pokarmów gęstych i kleistych.

A teraz, co z pojadaniem między posiłkami?

Z punktu widzenia zdrowia jamy ustnej, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, należy ograniczyć pojadanie między posiłkami głównymi. Przy każdym posiłku na 20 min zmniejsza się pH w jamie ustnej, a to stwarza dogodne warunki dla demineralizacji szkliwa. Jeżeli przerwy między jedzeniem są krótkie, to w zasadzie stale utrzymuje się niskie pH w jamie ustnej. Na podwyższenie pH dobrze wpływa żucie gumy bez cukru po posiłku.

Sprawdzono także, że słodycze działają najbardziej próchnicotwórczo wtedy, gdy są spożywane między posiłkami. Niezwykle szkodliwie na uzębienie, zarówno dzieci, jak i dorosłych, działa spożywanie dodatkowych posiłków bezpośrednio przed snem. Nawet owoc zjedzony (np. jabłko) przed snem przyczynia się do występowania próchnicy.

Przez pierwsze 90 minut po wybielaniu można tylko pić wodę mineralną (bez cytryny). Należy powstrzymać się od jedzenia i picia innych płynów, gdyż żel powoduje poszerzenie porowatej tkanki szkliwa, co prowadzi do znacznej wrażliwości zębów na czynniki barwiące.

Przez pierwsze 48 godzin po zabiegu:

– biała dieta

– nie można jeść: produktów kolorowych i koloryzujących jak np: czekolady, buraczków, ciemnych sosów, zup (wszystkich), wędlin, pasztetów, serów żółtych i topionych, warzyw surowych i gotowanych, owoców (z wyjątkiem bananów).

– nie wolno pić: kawy, herbaty, soków, coca – coli itp., czerwonego wina, piwa jasnego i ciemnego, kolorowych alkoholi.

– można jeść produkty: ryż, białe sosy, makarony, ziemniaki, jajka gotowane bez żółtek, kurczak (gotowany), ryby (gotowane), jogurty naturalne, białe sery, produkty mleczne białe, pieczywo białe, płatki śniadaniowe, banany.

– można pić wodę mineralną (bez cytryny), białe alkohole (wyłączając jasne piwo), mleko.

Po upływie 48 godzin od zabiegu można pić i jeść bez ograniczeń.

Przez 48 godzin od zabiegu należy używać tylko białej pasty do zębów i nie używać płynów do dezynfekcji jamy ustnej.

Higiena, toaleta rany, zabiegi fizykoterapeutyczne

– zalecane jest delikatne płukanie jamy ustnej zleconymi preparatami antyseptycznymi np. roztworami chlorheksydyny (preparaty Eludril, Gluksonit, Kin, Lacalut activ, Skinsept oral)

– pacjent może normalnie szczotkować pozostałe rejony jamy ustnej – to znaczy te rejony które nie sąsiadują z okolicą operowaną.

– w okresie pooperacyjnym utrzymujemy dietę półpłynną i miękką. Pokarmy można miksować. 

UNIKAMY (min. do 24 godzin po zabiegu)

– spożywania gorących posiłków i picia gorących płynów

– gryzienia i żucia, zwłaszcza gdy utrzymuje się znieczulenie tkanek

– picia alkoholu, palenia nikotyny

– szczotkowania okolicy operowanej podczas myciu zębów.

– płukania jamy ustnej ziołami i innymi roztworami do płukania jamy ustnej zwłaszcza w oparciu o podłoże alkoholowe 

– w przypadku konieczności stosowania leków przeciwbólowych nie stosujemy aspiryny i jej odpowiedników (zwiększają krwawienie obniżając krzepliwość krwi)

– pacjenci zażywający na stałe leki obniżające krzepliwość krwi postępują zgodnie z ustalonym z lekarzem protokołem postępowania.

– należy unikać nadmiernych wysiłków fizycznych , zawodów sportowych, zabronione jest pływanie i kąpiel w basenach i łaźniach publicznych

Postępowanie w kolejnych dniach (trzecia doba i dalsze)

– należy spożywać miękkie pokarmy lub zmiksowane (tak zwana dieta półpłynna). 

– należy unikać gryzienia twardych pokarmów i twardych owoców ze skórką, spożywania ryb mających ości, płatków śniadaniowych spożywanych na sucho, odgryzania kęsów pieczywa itp. W okresie pierwszych 2 dni po zabiegu unikamy picia i jedzenia pokarmów o wysokiej temperaturze własnej (gorące płyny, gorące zupy).

– unikamy żucia gumy do żucia i podobnych, alkoholu i innych czynników drażniących , których obecność w jamie ustnej mogłaby zakłócić proces gojenia się tkanek.

ŚNIADANIA:

– ryż ugotowany na mleku ze startym jabłkiem

– kasza manna ugotowana na mleku z sokiem owocowym

– kasza kukurydziana ugotowana na mleku z dodatkiem żółtka 

OBIADY:

– zupa jarzynowa z lanymi kluseczkami i zmiksowanym mięsem

– filet z kurczaka, marchew, pietruszka, seler, ziemniaki- ugotowane, zmiksowane, można dodać śmietankę

– mięso wołowe, marchew, kalafior, brokuł- ugotowane, zmiksowane, dodać ugotowaną kaszę jęczmienną

– ugotowany szpinak, zmieniaki puree, jajko sadzone

– pulpety z mięsa mielonego z warzywami gotowanymi w postaci puree

KOLACJE:

– serek homogenizowany z pieczywem pszennym

– kleik z płatków owsianych lub kukurydzianych na mleku lub wodzie z przecierem jabłkowym lub bananem

– pasta z mięsa gotowanego z dodatkiem warzyw- puree z pszennym pieczywem 

PODWIECZORKI:

– kisiele

– budynie

– galaretki

– jogurty